ساسانیان از جمله خاندانهای قدیمی پارس بودند ساسان رئیس این خانواده در شهر استخر نزدیک تخت جمشید مسئولیت معبد اناهیتا را بر عهده گرفت گوهرشاه شاه استخر مقام دزبانی دارب گرد را به اردشیر بابکان داد بابک پدر اردشیر در سال 205 میلادی موفق شد گوهر چهر را برکنار کند و از اردوان چهارم پادشاه اشکانی خواستتا شاپور پسر ارشدش را فرمان روای استخر کند بابک پس از ان به مرگ طبیعی در گذشت و شاپور فرمانروایی استخر شد اردشیر بابکان که از سال 206تا241میلادی فرماندار استخر بود فرمانروایی برادر را نپذیرفت و قصد جنگ با وی را داشت که شاپور پیش از درگیری به علت فرو ریختن یک ساختمان کشته شد و اردشیر شاه شد وبا اردوان پنجم پادشاه اشکانی در دشت هرمزگان جنگ و توانست او را به قتل برساند بدین ترتیب حکومت اشکانیان پایان یافت از نخستین کار های اردشیر ساخت دز در گور پارس بود که امروزه ان شهر را به نام فیروز اباد میشناسیم که در نزدیکی شیراز واقع است
شاپور دومین شاه ساسانی پسر اردشیر بابکان که بعد از او به تخت نشست شاپور بیشاپورکازرون را به عنوان پایتخت برگزید شاپور بر خلاف پدر بیشتر وقت خود را به جنگ با رومیان گذراندشاپور سد شادروان را که از سنگ خارا ساخته شده بر رود کارون در شوشتر بنا کرد شاپور در سال 272 میلادی بر اثر بیماری در گذشتاز شاپور کتیبه های به سه زبان پارسی یونانی و پارتی باقیمانده است
هرمز اول پسر شاپور سومینشاه ساسانی که بر تخت نشصت و خراسان را به عنوان پایتخت انتخاب نموددر زمان سلطنت خود دستور قتل پیروان مانی را داد و خود در 27 سالگی بر اثر بیماری در گذشت.
چهارمین شاه ساسانی بهرام اول پسر بعدی شاپور اول است که بعد از هرمز به تخت نشست در زمان حکومت وی وواقعه قابل ذکری رخ نداد وی در سال 277میلادی به مرگ طبیعی در گذشت
پنجمین شاه ساسانی بهرام دوم که در زمان پادشاهی وی تحول مذهبی در ایران شکل گرفت و میترا پرستی که از ائین زرتشت است رواج یافت
ششمین شاه ساسانی بهرام سوم که بیشتر از چند ماه حکومت نکرد حکومت وی از طرف مخالفان پدرش بر انداز شد و به جان وی لطمه ای وارد نشد وی بعد ها در نواحی شرق ایران حکومت کرد
هفتمین شاه ساسانی نرسی پسر شاپور اول بعد از بهرام سوم به پادشاهی رسید و مورد استقبال بزرگان کشور قرار گرفت و در تیسفون تاجگذاری کرد
هشمین شاه هرمز دوم پسر نرسی بعد از پدر به پادشاهی رسید از شاهان ساسانی تنها پادشاهی است که در سکه های او صورت شاه و ملکه حک شده است وی در عدالت خواهی معروف بود هرمز دوم حکومت کوتاهی داشت او در جنگ با اعراب کشته شد
نهمین شاه ساسانی اذر نرسه پسر هرمز دوم که در سال 309 میلادی به سلطنت رسید او مردی بی رحم بود به همین دلیل برزگان و اشراف زادگان از وی ناراضی بودند به همین دلیل او را از حکومت برکنار و سپس وی را کشتند و برادر دیگر وی را که شایسته حکومت نمیدانستند کور کردند و برادر دیگرش که مثل پدر هرمز نام داشت به زندان انداختن که بعد ها فرار کرد و به روم پناه برد بزرگان کشور منتظر به دنیا امدن فرزند دیگر هرمزدوم بودند به همین دلیل تاج پادشاهی را در خوابگاه زن دوم هرمز که حامله بود قرار دادند و بچه ای که در شکم وی بود پادشاه نامیدند این بچه همان شاپور دوم بود
دهمین پادشاه ساسانی شاپور دوم وقتی به سن هشت سالگی رسید درسال 318میلادی اعراب که دشمن جدیدی برای ایران به شمار میرفت با سپاهی نیرومند به فرماندهی قروهبن مخلب به ایران حمله و شوش را تصرف نمود سه سال بعد اعراب دوباره به شهرهای مرکزی ایران حمله کرد به دلیل اینکه شاپور کودک بود و مادرش حکومت میکرد از طرفی دیگر امرای محلی که خود را مستقل میدانستند به همین دلیل اقدامی برای جلوگیری اعراب صورت نگرفت شاپور خردسال با هوش و لیاقتی که داشت خیلی زودتر از انچه انتظار میرفت خود را برای به دست گرفتن حکومت اماده نشان داد وی در شانزده سالگی توانست هرج و مرجی که بزرگان در کشور بوجود امده بود بخواباند ودست انها را به دخالت در امور کشور کوتاه کرد.در سال 328میلادی بار دیگر قروه ابن مخلب سردار عرب با سپاهی بزرگ به تیسفون پایتخت شاپور دوم حمله کرد در ان زمان شاپور 18سال داشت از انجا نمیخواست اعراب به پایتخت ایران نزدیک شوند با ارتشی مجهز به مقابله با قروه ابن مخلب رفت و شکست سنگینی برپیکر انان وارد کرد و دستور دادکتف های قروه ابن مخلب را سوراخ کردند و دو طناب از ان گذرانیدند و او را با ان دو طناب اویختنو تا این جان داد و تسلیم مرگ و شاپور دوم گردید شاپور دوم از سوی اعراب به ذوالاکتاف یعنی صاحب دو کتف معروف شد بعد از این ماجرا اعراب ها مدت ها به ایران حمله و تجاوز نکردند بعد از ان روم ها به ایران حمله کردند که سردار ایرانی به نام مردان شیرازی به مقابله انان رفت و توانست روم را شکست داده و تا کناره های دریایی مدیترانه را به تصرف خود در اورد ده سال بعد اعراب دوباره به ایران حمله کردند که سپاهیان ایران در کنار رود فرات انان را شکست دادند و سپاه اعراب از هم پاشیده شد دوران شاپور دوم در ایران دوران گشترش علم و دانش و انتقال تجربیات به اروپا بود به همین دلیل شاپور چهار مرکز علمی به نامهای حوزه علمی تیسفون .حوزه علمی ری .حوزه علمی توس .حوزه علمی پارس را تاسیس کرد.در دوره شاپور دوم ایران بزرگ ترین صادر کننده مس بود و هرساله مقادیر زیادی شکر ابریشم سنگ های قیمتی فیروزه و طلا از ایران به هندوستان صادر میشد.عمارت (کاخ)تیسفون و کاخ بیشاپور(کازرون)توسط شاپور دوم ساخته شده است در دوره ایشان صادرات به نقطه اوج خود رسیده بود به همین دلیل اولین گمرک و بنکه(بانک)تاسیس شد و برای اسان شدن گردش پول در زمان ایشان اسکناس که ان را (ایران پیت)میخواندند در دباغ خانه مخصوص بر روی چرم اسب چاپ شد که این اسکناس ها لوله و مچاله نمیشد و چرم ان در بازار وجود نداشت شاپور دوم ساسانی پس از هفتاد سال عمر با عزت که سبب عزت و توانمندی سیاسی و اقتصادی ایران شده بود سرانجام در سال 379میلادی چشم از جهان فروبست.
دوازدهمین شاه ساسانی اردشیر دوم برادر شاپورکبیر(دوم)بود اردشیر شاهی بی اراده و نیک فطرت بود از وقایع سلطنت او این بود که قانون عوارض در ایران را لغو گردید به همین دلیل وی را اردشیر خیر نامیدند چهار سال بعد اشراف زادگان او را از حومت برکنار وپسر شاپور دوم را به تخت نشاندند
سیزدهمین پادشاه شاپور سوم در دوره حکومت وی اشراف زادگان قدرت در بار را در اختیار داشتند وی برای جلب نظر امپراطور روم بر خلاف موبدان وضد مسیحیت رفتار کرد همین امر موجب نارضایتی بزرگان دربار شد و به تحریک انان شاپور سوم کشته شد
چهاردهمین پادشاه بهرام چهارم برادر شاپور سوم بر تخت نشست ایشان در زمان پدرش حاکم کرمان بود به همین دلیل به کرمان شاه مشهور بوداو از سال 388تا399میلادی شاه ایران بود که با دسیسه های اشراف و بزرگان کشته شد
پانزدهمین شاه ساسانی یزدگرد اول پسر شاپورسومدر دوران سلطنت وی مردم ایران با اسایش و امنیت کامل زندگی میکردند لقب یزد گرد در تاریخ (رام شهر)برپا دارنده ارامش در کشور معرفی گردید در دوران حکومت یزد گرد مسیحیت به عنوان دین رسمی در ایران پذیرفته شد روابط ایران با روم در دوران حکومت ایشان همراه با صلح و احترام بود یزد گرد پس از بیست و یک سال سلطنت سر انجام در تاریخ 420میلادی به مرگ طبیعی در گذشت .بعد از مرگ یزدگرد پسرش شاپور که فرمان روای ارمنستان بود به سمت پایتخت حرکت کرد تا تاج پادشاهی بر سر گذارد که قبل از رسیدن توسط سران و بزرگان کشور به قتل رسید و خسرو را که هیچ نسبتی با یزد گرد نداشت بر تخت نشاندند پسر دیگر یزد گرد که از کودکی به دستور پدرش به دربار نعمان بن منذرپادشاه دست نشانده ایران فرستاده شده بود در سال 420میلادی با سپاهی از افراد حیره و ایرانیان وفادار به ایران بازگشت و خسرو را مجبور به کناره گیری نمود و خود بر تخت نشست
شانزدهمین شاه ساسانی بهرام پنجم (بهرام گور)پادشاهی توانمند ومقتد بود وی در سال 422میلادی در غرب پیمان صلحی میان روم و ایران منعقد کرد در بر اساس ان مسیحیان در شاهنشاهی ساسانیان از ازادی کامل بر خوردار شوند بهرام علاقه شدیدی به گور خر داشت به همین دلیل وی زمانی که به شگار گوره خر رفته بود در باتلاقی فرو رفت و ناپدید شد
هفدهمین شاه ساسانی یزد گرد دوم پسر بهرام پنجم لقب یزدگرددوم(کی بغ مزداپرست)بود از وقایع مهم سلطنت وی عهد نامه ایست که با روم شرقی بسته شده بود که روم ها در نزدیکی ایران استحاماتی بنا نکنند یزد گرد به همراه پدرش قدرتمند نبود به همین دلیل موفق نشد از تخت و تازها در مرز ایران جلوگیری کند.یزد گرد دوم از سال 438تا457میلادی شاه ایران بود
هیجدمین شاه ساسانی هرمز سوم بعد از پدرش بر تخت نشست به دلیل اینکه برادر بزرگترش فیروز در سیستانو دور از پایتخت بود که هرمز از این فرصت استفاده نمود تا تخت را تصاحب کند فیروز با شنیدن این خبر به سراغ خان هیاطله رفت و با کمک او برادرش را از سلطنت بر کنار کرد
نوزدهمین شاه ساسانی فیروز اول(پیروز)وی در سال 459میلادی با برکناری برادرش به تخت نشست در زمان حکومت وی ایران دچار خشکسالی و قحطی شد در زمان حکومت پیروز کیدارها(تورانیان)که در تخارستان ساکن بودن توسط ایشان مغلوب و از بین رفت و انان به هدایت شاه کیداره هدایت و در قندهار ساکن شدند که بعد از خالی شدن تخارستان هپتالها (هیاطله)که قومی سفید پوست و نوادگان مردم ایرانی تباری که در اسیای میانه وباختر چین به صحرا گردی و کوچ مشغول بودند انها در ایالت گانسوی چین دور هم جمع شدند و از فرصت استفاده کرده و وارد تخارستان شدند که پیروز با انها وارد جنگ شد اما مغلوب و اسیرشد ومجبور شد شهر تالقان را که از شهر های محکم و مستحکم وی بود به انان تسلیم کند وبا پرداخت غرامت جنگی ازادی خود را بخردوپسرش قباد هم به عنوان گروگان به دربار هپتالها منتقل شد تا با پرداخت تمام غرامت ازاد شود که بعد از این امر پیروز با وجود مخالفت سرداران به جنگ انان رفت این لشکر کشی در سال 484میلادی انجام گرفت که سپاه ایران در بیابان مغلوب و نابود شد و پیروز هم کشته شد که جنازه وی پیدا نشد و یکی از دختران پیروز به دست پادشاه هپتالیان افتاد و او را به دربار وحرم خود فرستاد هپتالها وارد ایران شدند وچندین ایالت را با شهر های مرو و هرات تصرف کردند و خراجی سالیانه بر ایران تحمیل کردند که از این به بعد باج دادن به هیاطله یکی از وظایف شاهان ایران شده بود تسلط هپتالها بر ایران ریان و خسارت های مادی و معنوی بسیاری به ایران وارد کرد
بیست مین شاه ساسانی بلاش