دهمین شاه هخامنشی اردشیر دوم

دوران 404تا358پیش از میلاد مسیح

زادروز-445پیش از میلاد

مرگ – 358پیش از میلاد

محل مرگ ایران

ارامگاه تخت جمشید

پیش از اردشیر سوم

پس از داریوش دوم

دودمان هخامنشیان

پول رایج دریک هخامنشی

دین مزدسینا

ارشک(اردشیر دوم)فرزند بزرگ و ولیعهد داریوش بود در زمان پادشاهی وی جنگ های داخلی بین اسپارت و اتن صورت گرفت که با دخالت وی پایان یافت اردشیر دوم در سال 380قبل میلاد خدمت سربازی را در ایران لغو کرد که از لحاظ سیاسی یک اشتباه بزرگ بود اگر خدمت سربازی در ایران بر قرار بود اسکندر نمی توانست بعد از پنجاه سال با بیست هزار سرباز ایران را اشغال کند اردشیر در سال 358قبل از میلاد پس از چهل وشیش سال حکومت در سن 86سالگی به دلیل کهولت سن در گذشت پیکر وی در شمال شرقی پارسه (تخت جمشید)دفن گردید.سکه مورد استفاده شده در دوره حکومت وی از جنس طلا با وزن 8.41گرم با نقش کماندار پارسی با کمان و نیزه ضرب شده است و سکه نقره با هامن نقش به وزن 5.49گرم ضرب گردیده است.

یازدهمین پادشاه هخامنشی اردشیرسوم

دوران 358تا338قبل از میلاد

زادگاه ایران 436پیش از میلاد

مرگ پارسه ایران

ارامگاه تخت جمشید

دین مزدسینا

پول رایج:دریک هخامنشی

اخوس(اردشیر سوم) پادشاهی که در هنگام سقوط هخامنشی بر تخت نشست و برای رسدن به مقصودش دست به هر کاری زد او ابتدا همه نزدیکانش را کشت تا کسی مدعی حکومت نشوداز کارهای مهم اخوس در زمان حکومتش تصرف سوریه قبرس واشغال جزیره ردس اشاره کرد سکه های استفاده شده در دوره وی همان سکه های دوره قبلی بوداردشیر سوم در سال 338قبل از میلاد مسیح پس از بیست و یک سال حکومت به دست باگوس خواجه وزیر اردشیر مسموم و در گذشت ارامگاه وی در دل کوه رحمت در شمال غربی تخت جمشید واقع است.

دوازدهمین پادشاه هخامنشی ارشک

دوران 338تا336پیش از میلاد

دودمان هخامنشی

مدت حکومت دوسال

ارامگاه تخت جمشید

پدر اردشیر سوم

مادر اتوسا

پول رایج دریک هخامنشی

دین مزدسینا

.(ارشک)بعد از فوت اردشیرسوم باگوس کوچک ترین پسر او را که ارشک نام داشت به تخت نشست و در سال 338قبل میلاد مسیح برادران دیگر شاه را کشت تا تسلط بیشتری بر شاه جوان پیدا کند ارشک در سال دوم حکومتش متوجه خیانت باگوس شد و تصمیم به قتل وی گرفت ولی باگوس زودتر از ارشک وی را در سال 336قبل از میلا مسیح به قتل رساند سکه های استفاده شده در زمان وی همان سکه های اردشیر دوم و سوم بود .

سیزدهمین پادشاه هخامنشی

دایوش سوم 

زادگاه ایران پارسه

مرگ 330پیش از میلاد 50سالگی

محل مرگ بین سمنان و دامغان

پیش از اسکندر مقدونی

دین مزدسینا

پول رایج دریک هخامنشی              

اخرین پادشاه هخامنشی.باگوس نوه داریوش دوم را که داریوش نام داشت بر تخت نشاند و را داریوش سوم نامید.باگوش با قتل ارشک تصمیم گرفت کسی را به تخت بنشاند که از حرف های وی پیروی کند و بتواند امور مملکت را بدست بگیرد دیری نگذشت باگوس متوجه شد که شاه از حرف وی پیروی نمی کند تصمیم به قتل وی گرفت که داریوش از قصد او اگاه شد و او را به حضر فراخواند وقتی باگوس به خدمت شاه رسید شاه به او دستور داد جام زهری که از قبل اماده کرد بود بیاشامد خواجه به ناچار دستور او را اجرا و در گذشت مدتی از حکومت وی نگذشته بود که مسئله جنگ با یونان پیش امد که سخت تر از جنگ های قبلی بود این جنگ را اسکندر مقدونی هدایت می نمود ایران در زمان داریوش سوم سی ایالت بود که از سمت شرق به غرب از سواحل غربی اقیانوس هند تا سواحل دریایی ادریاتیک و از سمت شمال به جنوب از ماورای سیحون و حبشه گسترش یافته بود در زمان هخامنشیان نزادو مذاهب گوناگون که مورخان تعداد ان را 46 نوع بیان کرده اند.سکه دریک مورد استفاده در زمان داریوش سوم نقش کماندار فارسی که نیمه زانو زده وگاهی هم به جای تاج از نشانه شهریاری استفاده میکردند و پشت ان دو حروف یونانی شبیه ا و یو حک شده است وزن سکه ها حدودا 16.65 گرم و سکه نقره ان با نقش کماندار پارسی حدودا5.51گرم میباشد.در زمان داریوش سوم سکه های فارنابازوس با نشان ماهی و سکه مازئوس (مازیار)توسط ساتراپ ها در بابل ضرب میشد.

سر انجام اسکندرمقدونی پس از عبور از ترکیه با سپاه 35هزار نفری به سپاه 16هزار نفری ایران حمله کرددر این جنگ داریوش سوم فرماندهی نیروهای ایران را بر عهده داشت سپاه مقدونی با کشتن 110هزارایرانی و تلفات در حدود 300کشته ارتش ایران را شکست داد و به حکومت 91ساله هخامنشیان پایان دادو بیشتر شهر های ایران را غارت و چپاول نمود همچنین دستور داد جسد داریوش را با احترام دفن کنند وی پس از تصرف ایران هدایای و خزانه های مقبره کوروش و دیگر شاهان را با خود به عنوان غنیمت به یونان برد  

عیلامی.یکی از درخشان ترین مقاطع تاریخ ایران باستان دوره عیلامی ها میباشد اولین قومی بودن که قبل از ورود اریایی ها در بخش بزرگی از مناطق جنوب غربی ایران زندگی و حکومت میکردند.اگه مساحت ایلامی ها رو حساب کنیم شامل استان کرمان لرستان کردستان و کوههای بختیار میباشد.اما سرزمین اصلی عیلام ها شمال دشت خوزستان بوده است و مهمترین شهر انها شوش خرم اباد و اهواز امروزی میباشد عیلامی ها به سرزمینشان سوسونامی میگفتند نزاد عیلامی ها دقیقا معلوم نیست طبق تحقیقات انجام شده نزدیکی نزاد سومریان ودراودیان پاکستان کنونی را نشان میدهد عیلامی ها بت پرست بودند و به شش الهه و گروهی از ارواح نیز اعتقاد داشتند انها برای خدایان خود مجسمه هم میساختند.عیلامی ها 300تحت سلطه بابلی ها بودندکه 750 سال پیش از میلاد نیرو گرفته و بابل را تسخیر کردند اما نتوانستند در مقابل اشوری ها دوام بیارن انها در سال 645پیش از میلاد در زمان اشور پانیپال پادشاه قدرت مند اشورمورد تجاوز قرار گرفتن و شوش را بطور کامل با خاک یکسان کردند به این ترتیب تمدن عیلامی ها به پایان رسید

اشوریان(کلدانی ها.ارامی ها.سریانی ها) اشور سرزمینی قدیمی است که در بخش میانی رود دجله و کوهستان های مجاور ان قرار داشت و پایتخت انها نخست شهر اشور بود که در ساحل رود دجله و جنوب موصل امروزی قرار داشت که بعد از مدتی نینوا (موصل امروزی)پایتخت انها شد اشور در اغاز یکی از استان های کشور بابل بود وقتی متحد گردیدند از بابل جدا شدند اشور حدود هزار سال دوام اوردند حدود کشور انها لبنان و سوریه و فلسطین و مصر امروزی در تصرف اشوریان یود انها سر انجام در سال 612 پیش از میلاد مغلوب دولت ماد شدند 23شاه بر دولت اشور حکومت کردند که اولین انها سارگون بزرگ و شلمانسر سوم اخرین پادشاه اشور میباشد.اشورهاقومی هستند که ریشه انها یه مردم بین النهرین میرسدو مذهب مسیحی دارند.انها نخستین قومی بودند که مسیحی شدند.اشوریان شمال عراق و سوریه که خود را ارامی ارامی مینامیدند که پس از گرویدن به مسیحیت خود را سریانی یا سوریایا یا ارامایا می نامیدند. 

ایرانیان اشوری.جمعیت اسوریان در ایران در میانه قرن نوزدهم میلادی به 138000نفر میرسید که عمدتا در اذربایجان غربی ساکن بودندو به دو گروه مذهبی نستوری و کاتولیک تقسیم می شدند

سکاها .کمیریان پس از تاخت و تاز اسیای سغیر از سمت ترکیه وارد سرزمین اشوریان شدند وضربات سختی یه انها وارد کردند و سکاها از فرصت استفاده کرده و تشکیل حکومت دادند سکاها از اقوام محلی کاسپی البانیایی تشکیل شده اند به دلیل هماسایگی ان ها با ماتنا انها را سلطنت اذربایجانی هم مینامند سرزمین ساکاها در اذربایجان ایران و بخشی هم اذربایجان شوروی میباشد سکاهای مهاجر جمعیت این پادشاهی را تشکیل میدادند سکاها دشمنان مخفوفی برای مادها به شمار می امدند ورود سکاها به ایران در دوره ماد موجب عنصر زبانی در ایران شد و بخشی از ساکنان انها با اقوام محلی ماد امیخته شدند سکاها تمام اسیا را ویران وخالی از سکنه کرده بودند که دومین پادشاه ماد (هووخشتره)با ساماندهی سپاه منظم و قدرت مند در سال 625قبل میلاد مسیح به انها حمله و پیروز گشت پیروزی بر سکاها توسط مادها یکی از مهمترین قطب های سیاسی شرق باستان مبیاشد بعد از پیروزی ماد مردمان سکاها در دولت ماد ساکن شدند سلطنت سکاها از 653تا652قبل میلاد مسیح میباشدارامگاه منصوب به پادشاهن سکاها در تپه ای وچک واقع در 6 کیلومتری سقز روبروی کوه بالوقایه کشف شده است که ساکنان روستاهای اطراف ان را کونه مشکان نامیده اند در این تپه تخته سنگ های بزرگ ونشانه های تاریخی حکایت از خاص بودن این قبور دارد بکر و دست نخوردن این منطقه باعث شده تا نگاه حفاران به ان جلب نشود و قبر دیگری از پادشاهان سکاها دراستان اردبیل خرم اباد مشکین شهر که چندی پیش در جریان خاکبرداری به منظور سد سازی کشف شد که در این محوطه قبورهای دسته جمعی مربوط به عصر اهنکشف شده که با برسی های انجام شده این گورستان مربوط به اقوام بزرگ سکاها بوده است که هدایا و طلاهای از این گورها بدست امده که حکایت از چنین امری دارد در بسیاری از این گورها انسان به همراه حیوانات دفن شده است این گورها تا به حال در ایران مشاهده نشده بود به نظر میرسد این تدفین ها طی چندین نسل صورت گرفته است.به همین منظور از دیواره غربی این گورها به منظور باز و بسته کردن و قرار دادن تدفین های جدید استفاده میشد. در گورها 34 اسب با نظم خواصی کشته و تدفین شده است در بیشتر موارد سرشان به سمت بیرون گور قرار گرفته که به نظر میرسد این گورها بخشی از نذورات بوده است که به احتمال به یکی از شاهان و بزگان سکایی تقدیم شده است در یکی از این گورها اثار و بقایای 4 اسکلت سگ و بقایایی 11قبر انسانی دیگر بدست امده است.در گوری دیگری با 257سانتی متر در قسمت میانی ان قطعات پراکنده استوخوان انسانی که به احتمال زیاد متعلق به قسمت های مختلف انسان بدست امده در گور دیگری انواع چهار چینه سنگی مدور است و بقایای 24 تدفین انسانی بدست امده است.در این قبرستان چهار گور زن که همگی متعلق به زنان 20الی30 ساله مشاهده شده است که این اشخاص بعد از مرگ تکه تکه شده وبه همراه هدایایی که عمدتا ظروف سفالی هستند دفن شده اند.اصلی ترین گور کشف شده در این قبرستان مربوط به چاله گوری که به صورت مستطیل کنده شده است و در پایین به وسیله چینه ای که پایه ان بر روی لاشه سنگ قرار گرفته کار شده است سقف این گور به صورت الواری که به نظر میرسد که از درختان جنگل بوده است درست شده و بعد از ایجاد تپه ای بر روی ان ایجاد شده است عمق گور از زیر الوارها 2متر استدر میان این گور حیواناتی شامل اسب گوسفند گاو و پرندهگان دیده میشود با توجه به بخش های بر جا مانده اسکلت را مینوان به زن 25تا30سال منسوب کرد اشیا و هدایای دفن شده در این گورها شامل ظروف سفالی مهره های طلایی به صورت کروی و مخروطی ودیسکی شکل واویز طلایی به شکل مستطیل گوشواره مدور پلاک و انگشتر مفرغی مهره های عقیق در اشکال مختلف هندسی شیشه ای و سنگی و.....بدست امده است.

پادشاهی مادها

مادها مردمانی از نزاد هند و اروپایی بودند که در قرن دهم قبل از میلاد می زیستند محل سکونت مادها اذربایجان سواحل دریایی خزر و کردستان امروزی میباشد مادها در قرن صده هشتم قبل از میلاد در غرب ایران دور هم جمع شدند و نیرو گرفتند وبه اشوریان که به مادها حمله کرده بودند جنگ کردند که این جنگ صد سال به طول انجامید که در نهایت اشوری ها شکست خوردن مادها توانستند دولتی بنیان کردنند که صد و بیست سال حکومت کردند مادها بیشتر به دامپروری و کشاورزی مشغول بودند از دوره مادها هنوز کتیبه ای کشف نشده است که بتوان در مورد زبان و اعتقادات وصنایع بطور صریح سخن گفت.طبق حفاری های انجام شده در تپه سیلک نزدیک کاشان گوی تپه نزدیک ارومیهو دامغان .نواحی گیلان و دریایی خزرو کوههای البرز تا خراسان حضور مادها را نشان میدهد.در دوره مادها اهن و مفرغ به درجه عالی رسیده بود سنگ تراشی و صنعت سفالینه سازی که تزئینات و نقوش زیبایی در ان بکار رفته است از اثار بجا مانده از مادها که در حفاری ها و کاوش های باستانی گشف شده میتوان تصاویر امیخته با اشکال هندسی گوناگون که بر گرفته از اشوری هاست بدست امده است  

زبان .مادی

دین ائین کهن ایرانی

دولت پادشاهی

موسس.دیاکو(کیومرث)

پایتخت هگمتانه(همدان)

اولین پادشاه دیاکو(کیومرث)که مورخان یونانی او را دیاکوس میخواندند وی موسس پادشاهی ماد در ایران است او تنوانست مردم و قبایل را با هم متحد کند ودر صده هشتم قبل از میلاد تاج پادشاهی بر سر گذاشت و اولین پادشاه ماد لقب گرفت پس از به پادشاهی رسیدن گماشتن نگهبانانی برای خود و ساخت پایتخت بود که همان هگمتانه بود را نام برد.دیاکو 53 سال بر ماد حکومت کرد

دومین پادشاه ماد فرورتیش پسر دیاکو که مدت 22 سال حکومت کرد برخی مورخان حکومت او را 55 سال تخمین زده اند وی در دوران حکومتش پارس را به اطاعت خودش در اوردو به جنگ با دیگر فلات مردم ایران پرداخت او به اشور حمله کرد و مادها شکست خوردند و خودش نیز در این جنگ کشته شد 

سومین پادشاه .هوخشتره(جمشید)وی قدرتمند من ترین و توانا ترین پادشاه ماد است که ایران را به عنوان قدرت جهانی مطرح کرد وی قانون نظام وظیفه را وضع کرد دوره خدمت در ان موقع سه سال بود.باز از کتیبه های بابلی میدانیموی در در سال 612 قبل از میلاد به اشورحمله کرد ومفوق به تسخیر نینوا شد و شهر را ویران ساخت که یکی از وقایع مهم تاریخ است.وی بر سکاها هم حمله و انها را مغلوب کرد.

ایش تو ویگو(استیاک)سومین واخرین پادشاه دولت ماد است مهمترین وقایع دوره حکومت وی حمله به هپتال ها بود که چهل و دو سال مورد تهاجم قرار گرفت که در نتیجه مادها شکست خوردند در دوره حکومت وی تجملات و ریخت و پاش به حد کمال رسده بود که هزینه های این عمر از گرفتن مالیات از مردم تامین میشد که این امر موجب نارضایتی مردم شده بود  

استیاک و(کوروش)استیاک اخرین پادشاه ماد دخترش ماندانا را به عقد یکی از نجبای پارس به نام کمبوجیه در اورد که فردی بسیار مهربان و مطیع پادشاه بود در اورد.استیاک خواب عجیبی دیده بود که از شکم دخترش شاخه های انگور روئیده و کل کشور و اسیا را فرا گرفته است که تعبیر کنندگان اینگونه تحلیل کردند که از دخترش پسری به دنیا خواهد امد که کل اسیا را تسخیر خواهد کرد استیاک تصمیم گرفت بعد از زایمان دخترش اگه فرزندش پسر بود او را به قتل برساند از دختر وی پسری به دنیا امد استیاک پسر را گرفت و به وزیرش داد تا او را به قتل برساند وزیر هم شاه زاده به چوپانی تحویل داد تا او را به بیرون ببرد و طعمه جانوران شود همان روز همسر چوپان پسری مرده به دنیا اورد به پیشنهاد همسرش لباس شاه زاده را بر بچه مرده پوشانده و او را بیرون گذاشتن که تطمه جانوران شود و لباس وی را به شاه نشان دادنتا خیالش از مرگ بچه راحت شود کوروش در خانواده چوپان بزرگ شد و هم بازی نجیب زادگان شد روزی یکی از بچه های وزیران را تنبیه کرده بود کوروش به در بار شاه بردن شاه از جسارت پسر شگفت زده شده بود از یک طرف هم شباهت زیادی به خودشداشت دستور داد تا پدراو را به دربار فرا بخوانند چوپان وقتی خدمت شاه رسید ایساتیک پرسید این بچه را از کجا اوردی کخ چوپان همه چیز را لو داد و استیاک فهمید که ان پسر نوه اوست کاهنان و تعبیر کنندگان شاه را مطیع ساختن که خطر وی دفع شده است شاه کوروش را پیش پدر مادر واقعی خود به سرزمین پارس فرستاد کوروش در سر زمین پدری خود تیر اندازی و اسب سواری یاد گرفت وقتی سن کوروش به سی رسید شروع به جمع اوری نیرو و تشکیل سپاه اقدام نمود و به مادها حمله کرد بر از تصرف شهر ها بابل رابدون جنگ تصرف و راهی پایتخت شد استیاک وقتی خود را در محاصره کامل دید مجبور به تسلیم شد کوروش رفتار بسیار مسالمت امیزی داشت از یک طرف شاه جد وی و از طرفی دیگر اعتقاد داشت با شاه مغلوب مثل یک شاه رفتار کرد به همین دلیل وی را با احترام کامل دفن کردند و دولت ماد به پایان رسید و هخامنشیان به قدرت رسیدند.

اثار به جا مانده از ماده

عمارت هگمتانه که همان همدان امروزی میباشد

شیری که از سنگ ساخته شده و در نزدیک همدان قرار دارد

دکان داوود که بین قصر شیرین و کرمانشاه واقع است

مکانی در دیوان لرستان که نزدیک سر پل معروف به اتاق فرهاد که نا تمام مانده است

مکانی در کرمانشاه وجود دارد که نام اهورا مزدا بر بالای ان حک شده

در نحوه اسحق وند کرمانشاه سنگ بر جسته ای وجود دارد که صورت شخص در حال پرستش نشان میدهد.

قبل از اختراع وایجاد سکه با وزن  صحیح و مقدار معین دادو ستد از راه مبادله انجام  میگرفت وبرای پرداخت دستمزد از حیواناتی نظیر گاو گوسفند اسب و شتر و الاغ استفاده میکردند که با پیدایش فلز واهن کم کم جای خود را به سکه های داد که در اشکال گوناگون ضرب میشد نخستین هدف از ایجاد سکه قومیت حاکمیت و استقلال وازادی بوده است سکه عبارت است از یک قطعه فلز به وزن معین که در روی ان علامت رسمی دولت یا حکومتی که عیار و وزن ان را تعهد مینماید منقوش شده است دانشمندان نظر هرودت را در مورد را که مردم رانخستین کسانی میداند که سکه را ضزب کرده است نخستین سکه ها در لیدی که مخلوطی از طلا و نقره که به ان الکتروم میگفتند ضرب شد که بر روی ان شیارهای موازی و پشت سکه چند فرو رفتگی حک شده است که در بعضی مواقع در این فرورفتگی ها نقش حیوانی که شبیه روباه است دیده میشود در دوره کرزوس سکه های معروف کرزوئید ایجاد گردید که میتوان ان را سکه حقیقی دانست که تمام  شرایط سکه در ان رعایت شده است ایرانی ها پس از فتوحات پی در پی به وجود و لزوم سکه پی بردند پادشاهان هخامنشی کوروش و کمبوجیه اقدام به ضرب سکه نکردن ولی به حاکمان محلی اجازه دادند که به ضرب سکه خود ادامه دهند داریوش اول اولین کسی بود که به ضرب سکه در ایران اقدام کرد سکه های داریوش اول دو نوع بود اولی طلا به نام دریک و دومی نقره(سیکل) 8/41گرم و دومی 11/21گرم که داریوش برای سهولت در امور داد وستد وزن سکه نقره رابه نصف تعلیق دادکه همان شکل معروف است که 5/6گرم میباشدکه نسبت نقره در ان زمان یک به سیزده بود.یک نمونه رسمی از این اندازه ها ارش شاه است که مانند خط کشی از سنگ اهن سیاه با اندازه 118اینچ است و نام و عنوان داریوش روی ان اصل و اعتبار ان را نشان میدهد. سکه را بوسیله سر سکه ضرب میکردن سرسکه شکل استوانه ای داشت که از اهن و برنز ساخته میشد و در یک طرف شکل مورد نظر را حک میکردن و ان را بر روی سندانی فلزی قرار میدادند بعد از گرم شدن فلز حالت اثر پذیری ان بیشتر میشد بعد سرسکه را که روی ان نقش حک شده بود را بر روی ان میگذاشتن و با چکش به شدت میزدند که تا نقش مورد نظر روی سکه حک گردد .برای اینکه جنس سر سکه از اهن یا برنز بود پس از استفاده زیاد سائیده میشد که این سائیدگی در بعضی از سکه ها مشهود است.سکه های داریوش (دریک)از سکه هاس کرزوس که در لیدی زده می شد سنگین تر بودبه خاطر اینکه حقوق و مالیات ها از سکه نقره پرداخت میشد به همین دلیل دریک را کمتر از ان ضرب میکردند به این دلیل پول و مسکوکات در خزانه های ایران بیشتر از شمش بود فقط پادشاه حق ضزب دریک را داشت همین امر باعث شده دریک های که از ان موقع باقی مانده کم است روی سکه های هخامنشی تاریخ نیست ولی از روی ان میتوان حدس زد مربوط به کدام دوره است داریوش نسبت به عیار و وزن سکه ها بسیار حساس بود اگر متوجه میشد ضراب خانه ای این امر را رعایت نکرده بر خورد شدیدی انجام میداد که نمونه ان اعدام والی مصر و مجازات حاکم باختر بود اگر چه ولات حق ضرب سکه را در مناطق تحت فرمان خود داشتن ولی باید اصل کار و قانون داریوش اطاعت میکردند و نوع سکه را برای انان مشخص کرده بود روی سکه شاه لاغر با ریش در حالت نیم دوان یا نیم خم شده و تاج یا جامه ای بر سر دارد در دست راستش نیزه ای کلفت که نوک ان به سمت پائین است و در دست چپ کمان زهی دارد دریک هخامنشیان در سه نوع است سیمین به نام سیکل یا شگل وزرین به نام دریک یا زریک میباشد

در زمان هخامنشیان طلا و نقره را ذوب میکردند و ان را در کوزه ها می ریختند وقتی کوزه پر می شد ان را انبار میکردند در زمان نیاز کوزه را شکسته و از طلای ان را برش داده و با چکش اقدام به ضرب میکردند .

خراج اصلی سواحل غربی امپراتوری عموما به صورت نقره پرداخت میشد ودفینه ای که از ان تاریخ در نمروداشور پیدا شده که پر از سکه های یونانی همرا با حلقه های نقره ای و گلدانهای دسته دار بودهدفینه های مشابه ی در شرق ناحیه بابل کشف شده است در واقع در اواخر دوره هخامنشی نقره در بابل کم عرضه می شد .

سکه های خشایار شا .در سکه های خشایار شا بزرگی سر و گونه وریش بلند و نوک تیز واضح است وپشت ان یه فرورفتگی مستطیل وجود دارد وزن در یک خشایار شا 8/40گرم و وزن نقره ان 5گرم میباشد.

سکه های اردشیر اول سکه های وی اختلاف کمی با سکه های پدرش خشایار شا دارددر سکه های اردشیر اول تاج شاهکمی بلند تر و ریش ان تا سینه امده است و موهای سر در پشت گردن انبوه میباشد و پشت ان مثل سکه های قبلی دریک میباشد وزن سکه اردشیر هم وزن با سکه های خشایار شا بود 

سکه های داریوش دوم

روی سکه های داریوش دوم با ریش مجعد وموهای ترک ترک که پشت گردن به موازات هم ریخته شده است روی سر اوتاج بلند با نوک تیز قرار دارد قیافه وی هم شکسته و پیر است وپشت سکه های ایشان همانند سکه اردشیر سوم میباشد. 

سکه های اردشیر دوم در روی سکه نیم رخ اردشیر دوم با تاج کوتاه و موهای جمع شده در پشت گردن میباشد پشت سکه ها هم به شکل مربع و نامنظم دیده میشود

سکه های اردشیر سوم نیم رخ اردشیربا ریش بلند و نوک تیز باموهای پر پشت که گوش ها و گردن به طور کامل پوشانده شده است وپشت سکه هم فرورفتگی نا منظم وجود دارد وسکه های از این پادشاه وجود دارد که دستش را بلند کرده است

سکه های داریوش سوم داریوش علاوه بر دریک سکه دیگری نیز ضرب کرده است که شاه کمانی در دست گرفته و پشت سکه هم بجای فرو رفتگی دو هلال وبرجستگی های موجی شکل یا قسمتی از بدنه کشتی حک گردیده است سکه های داریوش سوم پس از انقراض هخامنشیان هم مدتی مورد استفاده قرار گرفت

سکه های اسکندر

اسکندر(سلوکیان)بعد از انقراض هخامنشیان ضراب خانه های انان به کار خود ادامه میدادند سکه نقره در زمان سلوکیان در بابل ضرب میشد ودر بازار مبادله میگشت که از لحاظ هنری بسیار با ارزش است و برخی نیز بصورت ممتاز است که عموما نقش شاه و خدایان یونانی بر روی ان ضرب شده و پشت ان به خط یونانی نوشته شده است

سکه های اشکانیان

سکه های اشکانیان کامل ترین مسکوکات موجود است که بطور منظم و ترتیب خاصی ضرب شده است در روی سکه های این دوره مو و لباس و انواع کلاه خود به عنوان تاج مواجه میشوید سکه های اشکانیان به همان سبک و سیاق دوره اسکندر ضرب شده و روی انها با کلمات و زبان یونانی نوشته شده است

سکه های حکمای محلی

مسکوکات این دوره عموما از مس و برنز است که دارای نقوش متنوعی است حکام محلی در دوره هخامنشیان و اسکندر و اشکانیان حکومت مستقلی داشتند و سکه های ان ها بسیار کمیاب و نادر است حکم های محلی (الیمایی-خرسند-وپارسی

سکه های ساتراپ ها

در روی سکه عکس پادشاه و در پشت ان خدایان یونانی حک شده است فرمان رواهای ساتراپ ها عبارت است (کیلیکیه – فریگیه و سینوپ)

سکه های امرای هخامنشی

مانند فینیقیه و قبرس و کاری و لیسی که جالب ترین انها متعلق به صیدا است که عکس ناو جنگی در یک طرف و عکس اردشیر سوم سوار بر گردونه ای در طرف دیگر میباشد

سکه های ساسانیان

سکه های ساسانی اسناد و مدارک گران بهایی از تاریخ وفرهنگ وهنر و مذهب ایران به شمار میروندسکه های ساسانی از جنس طلا . نقره . برزنزوالیازی از قله و سرب ضزب شده اند سکه های طلا را دینار و سکه های نقره را درهم که وزن ان در حدود چهار گرم میباشدعلاوه بر درهم نیم درهم و یک ششم درهم هم ی وجد داشت که به ان دانگ میگفتند سکه های برنز ساسانی وزن پایداری نداشت وسکه های مسی که بزرگ ان در حدود 16گرم میباشد سکه های بسیار رایج ساسانی سکه های مسین بود که به وفور یافت میشود بر روی سکه ها عکس شاهان پارس و نشانه های شاهی تصویر پرستشگاه و مظاهری از ماه و اهورا مزدا دیده میشودیا تصویر شاه و جانشین او ویا تصویر سه گانه شاهنشاه و جانشین وبانوی بانوان حک شده که نمونه ان در سکه های بهرام دوم نمایان است و بر روی سکه های شاهان پارس تصویر شاه ان سرزمین ودر پشت ان تصویر شاه نمایان است

سکه های کوشانی ساسانی

اصطلاحی است که در مورد سکه های ضرب شد در زمان حکومت ساسانیان بر کوشانیان بکار برده میشود این سکه ها درقسمت شرقی ایران (خراسان )ضرب میشد در زمان بهرام دوم خراسان یکی از ایالات بزرگ بود که توسط یکی از شاهزادگان که ملقب به کوشانشاه بود اداره می شد.

سکه های عرب ساسانی

با انقراض سلسله ساسانی سکه های ساسانی تا سال 65هجری ضرب و رواج داشت که در رویشان اغلب عکس خسروپرویز و عکس یزد گرد سوم مزین بود ود روی سکه نام شاه با خط پهلوی (بجر حجاج بن یوسف )که بصورت عربی نوشته شده نوشته میشد پس از کشته شدن یزد گرد سوم یکی از خاندان های ساسانی به نام گاوبارگان که در مازندران حکومت داشتند همان سکه های ساسانی با ابعاد کوچک تر استفاده میشد که به سکه ساسانی طبر ستان معروف هستند و در بعضی از انهابه جای خط کوفی از خط پهلوی استفاده شده است

سکه های امویان

در سکه های امویان که بصورت درهم است که در یک طرف شهادتین و در طرف دیگرمحل ضرب و تاریخ و در طرف دیگر سوره اخلاص و در حاشیه ایه 33سوره توبه نوشته شده است

سکه های عباسیان

سکه های عباسیان بصورت درهم و دینار است که در یک طرف شهادتین و در حاشیه تاریخ ومحل ضرب وایه 3و4سوره الروم ودروجه دیگر محمد رسول الله همراه ایه 33 سوره توبه قرار دارد که شاخص ترین انها متعلق به امام رضا علیه السلام میباشد

سکه های ال بویه

سکه های این دوره با توجه به قدرتشان جهت تعویض خلفای عباسی و احترام به مذاهب انها جزئ نمونه ترین میباشد

سکه های سامانیان

سامانیان در مرزهای هند در سوی خاور تا مرکز فلات باختر حکومت مستقل داشته اند و دارای 47باب ضرابخانه بودند مسکوکات زرین و سیمین انها همانند سکه های عباسی میباشد

سکه های غزنویان

سکه های دوره غزنوی مشخص کننده پشتوانه مالی و گستردگی قلمرو انهاست هر یک از سکه های انها ویزگی های خاص منطقه ای میباشد و عناوینی همچون یمین الدوله امین المله و ولی امیر المومنین و....بکار رفته است سکه های این دوره اغلب از سیم و زر در اندازه های مختلف که شعار لااله الا الله محمد رسول الله (ص)ضرب شده است

سکه های سلجوقیان

سلجوقیان به چندین شاخه کرمان عراق و کردستان روم وجانشینان انها در اتابکان موصل شام و سنجار دیاربکر و اذربایجان و فارس میباشد در سکه های انها نام پادشاه تاریخ و محل ضرب و ماه های سال در ان دیده میشود

سکه های خوارزمشاهیان و ایلخانیان

شاخص ترین سکه های این دوره متعلق به اخرین سلطان یعنی جلال الدین منکبرتی است سکه های ایلخانیانیاندارای نوشته های به خط ایغوری نسخ و کوفی است و از نظر زیبایی و عیار از بهترین مسکوکات ایرانی حساب میشود

سکه های تیموریان

تیموریان از نوادگان چنگیز میباشد که بسیار وحشی تر از مغول ها میباشد اولین سکه این دوره مربوط به تیمور کورکانی و اخرین ان مربوط به حسین بایقرا میباشد جانشینان تیموریان اق قویونلو و قره قویونلو که در اذربایجان ساکن بودند و مسکوکات با ارزشی هم در حفاری ها کشف شده است

سکه های صفویه

دردوره صفویان ایران به ثبات و پیشرفت از نظر سیاسی اجتماعی و فرهنگی رسید سکه های صفوی علاوه برپایتخت در شهرهای دیگر نیز ضرب میشد و مثل شاهان گذشته نبود که نمونه های ان در موزه بانک سپه موجود میباشد

افشاریه – زندیه

اولین سکه نادر شاه افشار به عنوان ماده تاریخی جلوس سلطنت وی با نوشته (الخیرفی ما وقع)به خط طغری است مسکوکات دوره زندیه نوع خاصی دارد که معمولا نوشته افتاب و ماه زر و سیم از سکه امام به حق صاحب الزمان به همراه کلمه یا کریم –یا علی یا الله با محل ضرابخانه و تاریخ بر پشت و روی ان میباشد

سکه های قاجاریه

در این دوره مشکلات متعددی وجود دارد که به دو بخش تقسیم گردیده که در اواسط دوران سلطنت ناصرالدین شاه مسکوکات به صورت ماشینی ضرب شد و ضرابخانه های شهر های مختلف از بین رفت بجز ضراب خانه تهران

پهلوی

در دوران پهلوی به تاریخ 27 اسفند 1308خورشیدی ریال به جای قران رسما واحد پول تعین میگردد در موزه بانک سپه از دوران رضا خان و محمد رضا مسکوکات و مدال های متنوعی وجود دارد.

جمهوری اسلامی

پس از پیروزی انقلاب شکوهمند ایران مسکوکات جدید که به مناسبت های مختلف که نماد و نقش ان تعین میگردد مانند سکه یک ریالی که با نقش گنبد مسجد القصی با نوشته روز جهانی قدس و رمضان مبارک حک شده

سکه های ماشینی و چکشی

از زمان قاجار را میتوان شروع سکه های ماشینی دانست تفاوت سکه های ماشینی و چکشی

سکه ماشینی معمولا در یک ضرابخانه ضرب میشد و شکل سکه هاعیار وزنقطر بصورت یکسان میباشد

سکه های چکشی معمولا در یک شهر ضرب نمیشد با توجه به دستی بودن سکه ها شکل و اندازه عیار و وزن وقطرشان یکسان و یک نواخت نیست ودر سکه ها نامنظم بودن انها از شکل و شمایل ان پیداست